Thanos amacına ulaşsaydı ekonomik etkileri ne olurdu?
Avengers serisinde Thanos'un hedefi, kaynakların sınırlı, ihtiyaçların ise sınırsız olduğu bir evrende canlıların yarısını yeryüzünden silmek. Peki ya Thanos başarılı olsaydı? Ekonomi nasıl olurdu?
Gişe rekorları kıran serinin son filmi Avengers: Endgame'in kahramanları da Thanos'un sihirli sonsuzluk eldiveniyle yarattığı yıkımın yaralarını sarmaya, evreni eski haline getirmeye çalışıyor.
Thanos amacına ulaşsaydı ekonomik etkileri ne olurdu?
Peki 8 milyar nüfuslu bir dünyaya geri dönmek ister miydik? Yoksa Thanos haklı mı? Biraz hareket alanımız olsaydı toplumlar olarak daha mutlu yaşayacağımız fikri doğru mu?
BBC'nin ekonomi programı "Aşağı Yukarı: İstatistiklerin Ardında", bu soruyu uzmanlara sordu. Programın sunucusu ünlü ekonomist Tim Harford, antrolopoloji profesörü Sharon DeWitte ve kurgu filmlerin arka planındaki ekonomiyi araştıran blog yazarı Zachary Feinstein ile beraber, "Thanos'un ekonomisini" araştırdı.
Sharon DeWitte yaptığı araştırmalar üzerinden, böyle bir senaryoda insanların yaşam süresinin uzayacağını öne sürüyor. DeWitte, 14 yüzyılda Asya ve Avrupa nüfusunda yüzde 30 ila yüzde 60 arasında düşüşe neden olan Büyük Veba'yı inceliyor.
O dönemde ortalama olarak bölgedeki nüfusun yarıya yakını yaşamını yitirmişti.
Sharon DeWitte, o dönem salgına yakalanarak hayatta kalanlar ve ölenlerin iskeletleri ve kalıntıları incelendiğinde, Büyük Veba'nın aslında geçici olarak da olsa insan hayatını uzattığına, insan sağlığını olumlu etkilediğine dair bulgulara ulaştıklarını söylüyor.
DeWitt şöyle devam ediyor: "Belki de vebadan 200 yıl sonra dahi insanlar daha uzun yaşıyordu. Veba nedeniyle çok kısa sürede çok fazla insan öldü ve iş gücünde keskin bir düşüş yaşandı. Bu, hayatta kalanlar için eskisine göre daha fazla ekonomik fırsat anlamına geliyordu. Reel ücretler ve insanların satın alım gücü artmıştı.
"Örneğin İngiltere'de tarım işçilerin aldığı reel ücretin iki katına çıktığı görülüyor. Alım gücü artınca, beslenme kaliteleri de arttı." DeWitt, Thanos'un ekonomi modelini destekliyor ancak katliamsız ve daha ideal bir yol var mı diye incelenmesini de öneriyor.
Washington Üniversitesi profesörü Zachary Feinstein ise Thanos yanlısı değil.
Feinstein, "Fictionomics" adını verdiği blogda paylaştığı yazılarda Game of Thrones'dan Yıldız Savaşları serisine pek çok kült filmin arka planındaki ekonomiye kafa yoruyor. Thanos'un idealindeki sistemin ise ekonomi için olumsuz bir senaryo olacağını savunuyor.
Feinstein'ın çıkış noktası da, kara mizaha dayalı bir tür risk ölçme metodu olan "otobüs faktörü" kavramı: "Otobüs faktörü kavramı şu soruyu sorar: Bir şirketin çalışanlarından kaçı bir anda yok olursa- ya da 'otobüsün altında kalırsa'- gereken kurumsal bilgi ve gereken vasıflara sahip personel yetersizliği sonucu şirket çalışamaz hale gelir?
"Bir toz bulutuyla, çalışanlarınızın yarısını kaybettiğinizi hayal edelim. Bu durumda uzmanlık alanı olan her türlü şirket, otobüs faktörlerini aşardı. Belki küçük şirketler hayatta kalırdı ama bu sanal alemde Google, Amazon ve Facebook gibi dev şirketler çok ciddi sorunlar yaşardı. "
Feinstein'ın bahsettiği senaryoda sadece belli kişilerin bildiği, örneğin kurumsal e-mail sistemine erişim şifresi gibi kritik bilgiler de yeryüzünden silinmiş oluyor. 2008 ekonomik krizini örnek veren Feinstein, krizin ABD'deki mortgage kriziyle başladığını hatırlatıyor:
"Thanos'un senaryosunda ev ihtiyacı olan insan sayısı da yarıya inecek, talep azalacak ve ev fiyatları önemli ölçüde düşecek. Bu iyi bir haber gibi görünse de çok az kişiye yarayacak ve ekonomide durgunluk yaşanacak. 2008'deki küresel finansal krizi durgunluğa neden oldu ve depresyona dönüşmesini engelleyen şey de, ABD ve İngiltere Merkez Bankaları'nda çalışan vasıflı ekonomistlerin yoğun çabalarıydı. Bahsettiğimiz senaryoda bu insanları kaybederdik ve yine otobüs faktörü devreye girerdi."
Thanos'un idealindeki dünya, İngiliz nüfus bilimci ve iktisatçı Thomas Robert Malthus'un teorisiyle ilişkilendiriliyor. Malthus'un teorisine göre nüfus artışı her zaman varolan sınırlı kaynaklarla sınırlı olacak ve kaynak fazlası olsa dahi nüfus yine ona ulaşacak.
Feinstein "ABD ve İngiltere'deki durum dünyanın ve ekonomilerin bugün böyle çalışmadığını gösteriyor" diyor ve ekliyor: "Malthus yanılıyor. Thanos da öyle…"
