Galaksiler nasıl oluşuyor ve biz bunu nasıl biliyoruz?
Evrenin zerafetine zerafet katan galaksiler nereden geliyor? Oluşmaları ne kadar zaman alıyor ve bu nasıl biliniyor?
Evrenimizin zerafetini ve muhteşem düzenini sürekli dile getiriyoruz ve bunu biliyoruz.Fakat bu bilgi zihnimizde bir düzine soruların oluşmasına da sebebiyet veriyor doğal olarak.MinutePhysics Youtube kanalının yayınladığı ve Mustafa Uğur Etike tarafından Türkçe'ye çevrilen bu video bizleri galaksilerin nereden geldiğini, nasıl oluştuğunu ve ilgili birçok konuda aydınlatacak cinsten.İsterseniz hemen aşağıdaki altyazı metnini okuyabilir yada en altta yer alan videoyu izleyebilirsiniz..
"Evrendeki çoğu şey, bizim göremeyeceğimiz yavaşlıkta
gerçekleşir.Güneş gibi yıldızların oluşması on milyonlarca ve
galaksilerini gezmeleri yüz milyonlarca yıl alır.Ve çarpışan
galaksilerin birleşmesi de milyarlarca yıl alır.Yine de biz, bu
şeylerin nasıl meydana geldiğini gayet iyi anlayabiliyoruz.Çünkü
gözlemlenebilir evrende, ayrı ayrı yerlerde gerçekleşen benzer
olayların farklı versiyonlarından çok fazla var.Ve ışığın buraya
varması zaman aldığından, evrenin tarihi boyunca, farklı
uzaklıklardaki yerleri, farklı zamanlarda görüyoruz.Ve bunun
sonucunda; Yıldızların nasıl doğup öldüğünü, galaksilerin
etkileşimlerini ve nasıl şekillendiklerini vs. kavrayabiliyoruz.Bu
aynı, bir insanın nasıl büyüdüğünü gözlemlemeniz için sadece 10
dakikanızın olması gibi.O kadarcık zamanda hiçbir büyüme
göremezdiniz ama tüm dünyada farklı yaşlardaki insanlara bakarak,
bir insan hayatının nasıl göründüğünün iyi bir tasvirini
yapabilirsiniz.Binâenaleyh, şekillenmiş ilk galaksiler o kadar
küçük ve sönüklerdi ki; Bebek galaksilerin nasıl doğduğu hakkındaki
fikrimiz, ileri zamandaki etkileşimleri ve nasıl davrandıkları
konusundaki bilgimiz kadar iyi değil.Günümüzdeki anlayışa göre
erken evrende, yıldızlar oluşmadan önce, herşey yalnızca gaz ve
çoğunlukla kara madde olarak yayıldı.(Kara madde, yerçekiminden
başka şeylerle etkileşmeyen maddedir."Kara" diyoruz çünkü
göremiyoruz.) Yerçekimi, az yoğunluktaki kara madde bölgelerinin
gaz parçalarının içine hapsedilip kümeleşmesine neden olur ki,
kendi kütleçekimsel çöküşlerini oluşturabilecek kadar yoğun
olabilsinler ve termonükleer füzyon başlatabilsinler.
Bir yıldız... Birçok yıldız... Yıldız kümeleri ve onların ortak
kara maddesi birlikte çekilir ve birleşir; Ve sonra o kümeleşmiş
kümeler birlikte kümeleşir; Nihâyet bugün gördüğümüz, çok uzak (ve
en eski) galaksileri oluşturur.Ama Kara madde ve gaz kümelerinin
"büyük patlamadan" ne kadar sonra oluştuğunu BİLMİYORUZ.Veya
kümeleşme sürecini ve parlayan ilk yıldızların ne zaman
kümeleştiğini Veya yıldızları oluşturacak yeterli gazı çekmek için
gerekli bir minimum kara madde kümesi boyutunun olup olmadığını...
Veya ilk yıldız kümelerinin biraraya gelip galaksileri
oluşturduğunu bile...Çok küçük ve nârin olup, kendi yıldızları
süpernova olduğunda uçurulmuş olabilirler ve ilk galaksiler de
aslında bu ikinci gaz ve kara madde kümeleşmesinden olduğu gibi ek
olarak patlamadan kalan tozlardan da oluşmuş olabilir.Dürüst olmak
gerekirse, daha bir galaksinin ne olduğu konusunda; Ne zaman
yıldızlar kümesi demeyi bırakıp, bir galaksi demeye başlayacağımızı
bildirecek kadar yeterli bir tanımımız bile yok.Bildiğimiz şey ise
bugün evrenimizde zibilyon tane galaksimizin olduğu; Hiçbirinin
13.8 milyar yıl önce varolmadığı.Yani, o arada biryerlerde hepsi
bebek olmuş olmalı.Kara madde kümeleriyle sarılmış büyük gazlı
bebekler.Bu video NASA'nın "James Webb Uzay Teleskobu" ve "Uzay
Teleskop Bilim Enstitüsü" desteğiyle yapıldı."James Webb Uzay
Teleskobu", bebek galaksilerden gelen, bizim güneş sistemimize
vardığından itibâren uzayan ışığın kızılötesi dalga boylarına
bilhassa duyarlıdır.Yani gökbilimciler bu "JWUT"yi kullanıp,
evrende oluşmuş ilk yıldızlar ve galaksiler hakkında daha fazla şey
öğrenmeyi heyecanla ve dört gözle bekliyorlar! Yani gökbilimciler
bu "JWUT"yi kullanıp, evrende oluşmuş ilk yıldızlar ve galaksiler
hakkında daha fazla şey öğrenmeyi heyecanla ve dört gözle
bekliyorlar!"